تاریخچه
در یونان باستان افسانهای وجود دارد که پیشینه آمیتیست را بیان میکند، در این افسانه بانوی جوانی به نام آمیتیست در دام خشم دیونیسوس قرار میگیرد و در نهایت آمیتیست برای کمک به الهه دیانا روی میآورد. الهه دیانا آمیتیست را به سنگ زیبایی تبدیل میکند، سپس دیونیسوس زمانی که میبیند آمیتیست به سنگ تبدیل شده از کارهای خود پشیمان می شود و گریه میکند. در این زمان اشکهای او در جام شرابی که در دست داشت میافتد و جام را بر روی آمیتیست میریزد که در نتیجه آن سنگ از شراب قرمز تغییر رنگ داده و به رنگ بنفش تبدیل میشود.
معرفی سنگ آمیتیست
این کانی گوهری محبوب و پرطرفدار در خانواده کوارتز میباشد. آمیتیست از مرغوبترین گونههای گروه کوارتز درشت بلور میباشد که بر روی پوسته سنگهای دیگر رشد کرده و در مقایسه با درکوهی دانههای کوچکتری دارد. آمتیسیت دارای سختی 7 در جدول موس است
آمیتیست یک کانی فاز هیدروترمالی، پگماتیتی و پنوماتولیتی میباشد و اغلب در سنگهای گرانیت و گنایس که از نوع سنگ های آذرین میباشند تشکیل میشود. کریستالهای این سنگ بر روی بستر بلورها و یا سنگهای دیگر تشکیل میشود و چون بلورهای هرمی شکل به رشد مطلوب نمیرسند اکثرا به صورت بلورهای نوک تیز و پررنگ دیده میشوند. این بلورها را میتوان به راحتی از روی بستر بلورهای میزبان جدا کرد
رنگ سنگ آمیتیست
گدازهای میان بلور، گدازهای اوربیتالی مولکولی، مراکز رنگی و آمیختگی مکانیکی ناخالصی از جمله عواملی هستند که باعث رنگزایی کانیها میشوند. رنگ آمیتیست بیشتر در ارتباط با محل پیدایش آن میباشد و به رنگ اصلی بنفش خیلی کمرنگ تا خیلی پررنگ و نیز ارغوانی دیده میشود
در گذشته گمان بر این بود که رنگ آمیتیست مربوط به ناخالصیهایی مانند مواد معدنی، هیدروکربنها، تیتانیوم و منگنز است، اما امروزه ثابت شده است وجود ترکیبی از ناخالصیهای آهندار، علت رنگ این سنگ میباشد
دلیل اینکه آهن به عنوان عامل رنگزایی آمیتیست در نظر گرفته شده، به طور مستقیم از ارتباط مشترک آنها با مواد معدنی آهندار است و به طور غیر مستقیم، تجزیه شیمیایی و طیف جذبی این نتیجه را نشان داده است. در آمیتیست محتوای آهن نسبت به کوارتز بی رنگ سه برابر است، رنگ آمتیست به سبب حضور آهن دو ظرفیتی و آهن سه ظرفیتی و زونبندی نامنظم آن به دلیل حضور منیزیم است
اثر حرارت بر روی سنگ آمیتیست
وقتی آمیتیست در معرض حرارت یا تابش قرار گیرد، رنگ آن از زرد کمرنگ تا زرد پررنگ تغییر خواهد کرد که اصطلاحا به آن سیترین گویند.
اگر آمیتیست قبل از تابش، حاوی آهن سه ظرفیتی باشد به رنگ زرد تغییر رنگ میدهد و چنانچه حاوی آهن دو ظرفیتی باشد به رنگ سبز تغییر میکند که به آن پرازیولیت میگویند. با حرارت دادن آمیتیست تا دمای 350 تا 400 درجه سانتی گراد، سنگ دو رنگ متشکل از آمیتیست سیترین بدست میآید که آمترین نام میگیرد
آمیتیست دارای پدیده دو رنگی ضعیف است، در برخی نمونهها که رنگ سیرتر دارند، پدیده دو رنگی قویتر و مشخصتر مشاهده میشود. آمیتیست برزیل و ماداگاسکار به وسیله حرارت دادن(گرم کردن تا حد سوزاندن) به رنگ توپاز یعنی زرد و برخی نیز به رنگ سبز در میآیند
برخی بلورهای آمتیست در مقابل نور خورشید قسمتی از رنگ خود را از دست میدهند، میتوان با استفاده از تابش اشعه ایکس رنگ این بلورها را به رنگ اولیهشان بازگرداند
معادلههای شیمیایی رنگ آمیتیست
منشا رادیو اکتیو و حضور آهن موجود در شبکه آمیتیست، شرط لازم برای تغییر از کوارتز بی رنگ به آمیتیست بنفش میباشد
هنگامی که آهن سه ظرفیتی موجود در شبکه تترائدریدتحت تاثیر ضربه توسط اشعه گاما از یک منبع رادیو اکتیو قرار بگیرد یک الکترون از دست داده و به فرم آهن چهار ظرفیتی در میآید که یک حالت غیر معمول از اکسیدان آهن است
سپس آهن چهار ظرفیتی به آهن دو ظرفیتی احیا شده و همراه آهن سه ظرفیتی یک مرکز رنگی در بلور ایجاد میکند
تحقیقات صورت گرفته بر روی آمیتیستهای مصنوعی ایجاد شده نشان میدهد که تبدیل آهن سه ظرفیتی به آهن چهار ظرفیتی عامل اصلی رنگی شدن کوارتز بیرنگ به کوارتز بنفش میباشد که توسط تشعشع گاما صورت میگیرد
مهمترین کانی سازیهای آمیتیست در ایران
نمونههای بنفش سیر تا ارغوانی آمیتیست در تجارت بسیار مورد توجه هستند و از ارزش فراوانی برخوردارند.
این سنگ همانند گارنت در بازار سنگهای نیمه گرانبها یافت میشود. در کشور ما چندین کانی سازی مهم آمیتیست مانند کانی سازی چمالو در شمال غرب زنجان، کانی سازی گوی در استان خراسان رضوی، کانی سازی منطقه طرود شاهرود وجود دارد.
روشهای نگهداری آمیتیست
به علت ترد و شکننده بودن بلور آمیتیست بایستی شکافتن بلوردان یا ژئود توسط فرد باتجربه انجام گیرد. همچنین هنگام استفاده از لحیم در موقع نصب آن بر روی پایه دقت لازم بکار برده شود.
همینطور پیشنهاد میشود به هیچ عنوان از مواد شیمیایی برای تمیز کردن آن استفاده نشود و مقداری آب گرم و کمی صابون در صورت لزوم برای پاکسازی آن کافی میباشد.
قرار گرفتن مداوم آمیتیست در نور خورشید میتواند آن را کمرنگ کند، اما با قرار دادن آمیتیست در مقابل اشعه ایکس دوباره شارژ میشود.
خواص درمانی آمیتیست
آمیتیست (amethystos) به معنای «ضد مست» میباشد. در واقع در گذشته اعتقاد داشتهاند هر کس این گوهر را همراه خود داشته باشد چه به صورت گردنبند یا انگشتر و دستبند دچار مستی نمیشود و از این حالت مصون میگردد.
حتی اثرهای باستانی نشان میدهد اشرافیان از آمیتیست در تزیین جامهای شراب خود و بهرهگیری از این خاصیت استفاده میکردهاند. آمیتیست بر چاکرای هفتم یعنی پیشانی و چاکرای ششم که همان چشم سوم است تاثیر مستقیم دارد.
همینطور رنگ بنفش آمیتیست باعث ارتعاشات تصوری در ذهن میشود که برای مدیتیشن و بالا بردن سطح هوشیاری بسیار مفید است. همچنین آمیتیست دارای یک میدان مغناطیسی است که برای بهبود میدان مغناطیسی درون بدن انسان مفید میباشد.
آمیتیست در بهبود فعالیت هورمونهای بدن، بهبود خواب و کاهش اضطراب و استرس، بهبود دردهای سر و میگرن و اثرگذاری در کم خونی شناخته می شود. آمیتیست بیشتر برای متولدین بهمن پیشنهاد میشود و در جذب زنان موثر میباشد.